عناصر دسته d

فلزهای دستۀ d، دسته ای از عنصرهای جدول دورهای هستند كه زیر لایۀ d اتم آنها در حال پر شدن است. در شكل زیر نخستین سری از این فلزها كه در دورۀ چهارم جدول جای دارند، نشان داده شده است.

اغلب این فلزها در طبیعت به شکل ترکیب های یونی همچون اکسیدها، کربنات ها و... یافت می شوند. برای نمونه آهن، دو اکسید طبیعی با فرمول های \(FeO\) و \(F{e_2}{O_3}\) دارد.

فلزهای دستۀ d  به هنگام تشکیل كاتیون، الکترون های بیرونی ترین زیر لایه خود را از دست می دهند. پس آرایش یون های \(F{e^{2 + }}\) و \(F{e^{3 + }}\) به صورت زیر خواهد بود:

\(Fe:\left[ {Ar} \right],3{d^6},4{s^2} \to - 2e \to F{e^{2 + }}:\left[ {Ar} \right],3{d^6}\)

\(F{e^{2 + }}:\left[ {Ar} \right],3{d^6} \to - e \to F{e^{3 + }}:\left[ {Ar} \right],3{d^5}\)

همان گونه كه می بینید آرایش الكترونی یون های \(F{e^{2 + }}\) و \(F{e^{3 + }}\) همانند آرایش الكترونی هیچ گاز نجیبی نیست. بررسی ها نشان می دهد که اتم اغلب فلزهای واسطه با تشکیل کاتیون به آرایش گاز نجیب دست نمی یابند؛ در حالی كه كاتیون حاصل از فلزهای اصلی اغلب به آرایش پایدار گاز نجیب می رسند، مانند:

\({}_3Li:\left[ {{}_2He} \right],2{s^1} \to {}_3L{i^ + }:\left[ {{}_2He} \right]\)

\({}_{30}Zn:\left[ {{}_{18}Ar} \right],3{d^{10}},4{s^2} \to {}_{30}Z{n^{2 + }}:\left[ {{}_{18}Ar} \right],3{d^{10}}\)

طلا فلزی ارزشمند و گرانبها است كه افزون بر ویژگی های مشترک فلزها، ویژگی های منحصر به فردی نیز دارد. فلز طلا به اندازه ای چكش خوار و نرم است كه چند گرم از آن را می توان با چكش كاری به صفحه ای با مساحت چند متر مربع تبدیل كرد. به همین دلیل ساخت برگه ها و رشته سیم های بسیار نازك (نخ طلا) به راحتی امكان پذیر است. رسانایی الكتریكی بالای طلا و حفظ این رسانایی در شرایط دمایی گوناگون، همچنین واكنش ندادن آن با گازهای موجود در هواكره و مواد موجود در بدن انسان همراه با بازتاب زیاد پرتوهای خورشیدی از جمله ویژگی های خاص طلاست كه سبب شده كاربردهای این فلز گسترش یافته و تقاضای جهانی آن روز به روز افزایش یابد هر چند طلا در طبیعت به شكل فلزی و عنصری خود نیز یافت می شود، اما مقدار آن در معادن طلا بسیار كم است. به طوری كه برای استخراج مقدار كمی از آن باید از حجم انبوهی خاک معدن استفاده کرد. به همین دلیل پسماند بسیار زیادی تولید می شود.